कोलेरा वा हैजा एक गम्भीर पखालाजन्य रोग हो । समयमा उपचार भएन भने घण्टा भरमै घातक हुन सक्छ ।
विश्वमा वर्षेनी हैजाबाट करिब २१ हजारदेखि १ लाख ४३ हजारसम्मको मृत्यु हुने गरेको छ । नेपालमा पनि हैजाको जोखिम उत्तिकै हुन्छ र भर्खरै पूर्वी तराईमा फैलिएको हैजाले त्यही संकेत गर्छ ।
हैजा सर्ने कारण
हैजा गराउने किटाणुको नाम Vibrio cholera हो । वर्षायाममा दूषित पानी र खानाको कारण हैजा फैलिने जोखिम धेरै हुन्छ ।
लक्षण
- हैजामा विशेषतयाः पखालाजन्य रोग भएकाले पानीको मात्रा शरीरबाट धेरै जान्छ ।
- हैजा केही पनि लक्षण नलिई हरुलाई सर्न मात्र सक्छ ।
- पखाला लाग्दा सामान्य डिहाइड्रेसनदेखि लिएर गम्भीर डिहाइड्रेसन हुन सक्छ र ज्यान नै जान सक्छ ।
- अरु लक्षणहरुमा वान्ता, ज्वरो हुन सक्छ ।
उपचार
सामान्य हैजामा प्रशस्त मात्रामा जीवनजल वा ओआरएस खाने तर ओआरएस खाँदाखाँदै एकदमै शिथिल भएको अवस्थामा, प्रेसर घटेमा, पिसाब कम आएमा तुरुन्त स्वास्थ्य संस्थामा सम्पर्क गर्ने र भर्ना हुने । बिरामीलाई आईभी फ्लुड र एन्टीबायोटिक चाहिन्छ । लक्षण १२ घण्टादेखि ५ दिनसम्म देखा पर्न सक्छ ।
सचेतना बढाउने उपाय
- स्वच्छता र सरसफाइ
- साबुन पानीले सफासँग हात धुने
- पानीको स्रोत सफा राख्ने, पानी उमालेर खाने
- मानव फोहोरको सुरक्षित व्यवस्थापन
- रोगको लक्षणबारे जानकारी लिने
- मुखद्वारा लिइने हैजा खोप (यो खोप आपत्तकालीन नियन्त्रण र रोकथामका लागि प्रयोग गरिन्छ ।)
- सर्वेक्षण प्रणाली मजबुत बनाउने
- हैजा भएको जति चाँडो थाहा हुन्छ, त्यति नै चाँडो नियन्त्रण गर्न सकिन्छ ।
- जोखिम सम्बन्धी जानकारी र समुदायको संलग्नता बढाउने ।
सन्देश
आर्थिक विकास, स्वच्छ पानीमा पहुँच र आधारभूत सरसफाइ नै हैजा नियन्त्रण गर्ने प्रमुख उपाय हो । हैजाका बिरामीलाई समयमा र राम्रो उपचार सेवा दिन सकिएमा यसबाट हुने मृत्युदर १ प्रतिशत मात्रै हो । त्यसैले हैजा नियन्त्रण गर्नु भनेको हैजा हुन नदिनु हो । जुन हाम्रो समाज र व्यवहारलाई सुधारेर निर्मुल गर्न सकिन्छ ।
