डा. प्रमोद जोशी नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषद् (एनएचआरसी)का सदस्य सचिव हुन् । परिषद्को सदस्य सचिव कार्यकारी हुन्छ । झण्डै एक महिनाअघि मात्रै परिषद्को नेतृत्व गर्न आइपुगेका युवा चिकित्सक डा. जोशीमाथि नेपालको स्वास्थ्य अनुसन्धानलाई व्यवस्थित गर्ने र यसलाई अन्तर्राष्ट्रिय तहमा पुर्याउने जिम्मेवारी छ ।
पेशाले अर्थोपेडिक्स सर्जन रहेका डा. जोशीसँग राष्ट्रिय ट्रमा सेन्टर र गेटा अस्पतालको व्यवस्थापन सम्हालेको अनुभव छ । आसन्न दशौं स्वास्थ्य तथा जनसंख्या वैज्ञानिक सम्मेलन, उनले भविष्यमा परिषद्मा रहेर गर्ने कार्यलगायतका यावत विषयमा केन्द्रीत रहेर हेल्थआवाजले डा. जोशीसँग गरेको कुराकानीः
एनएचआरसीको कार्यभार सम्हालेको एक महिना बितेको छ । परिषद्मा वातावरण कस्तो पाउनुभयो ?
म यहाँ आएपछि यहाँ केही प्राथमिकताका विषयहरु बाँकी रहेको पाए । कर्मचारीको व्यवस्थापन उचित प्राथमिकतामै रहन्छ भन्ने कुरालाई जोड दिन चाहन्छु । यसैका सन्दर्भमा विगतका दिनहरुमा केही समस्या पनि देखा परेका रहेछन् । त्यही भएर कर्मचारीको उचित व्यवस्थापनमा हामीले पहल गर्नुपर्छ भन्ने मलाई लागेको छ ।
अर्को, लामो समयदेखि रोकिएर बसेका पब्लिकेसनहरु नियमित गर्नुपर्नेछ । अनुसन्धान परिषद्ले भएकाले यो हाम्रो नियमित काम नै हो । तर, केही पब्लिकेसनहरु रोकिएका रहेछन्, तिनलाई सुचारु गर्नुपर्नेछ । अनुसन्धान र तालिम पनि नियमित र निर्धारित रुपमा सम्पन्न नभएकाले त्यसलाई पनि नियमित र निर्धारित समयमै सम्पन्न गर्ने गरी काम गर्नुपर्नेछ ।
आगामी वर्षमा पनि वार्षिक कार्यतालिका (एक्सन प्लान) नै बनाएर यसलाई अगाडि लैजानुपर्छ भन्ने मलाई लागेको छ । राष्ट्रिय/अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा पनि हामीले सहकार्य अगाडि बढाएर थप बलियो बनाउने उद्देश्यका साथ अगाडि बढ्नेछौं । परिषद्मा दक्ष जनशक्तिको पनि अभाव रहेछ । दक्ष जनशक्तिसँगै क्षमता र लगानीलाई पनि वृद्धि गर्नुपर्ने आवश्यकता मैले देखेको छु ।
अहिले के मा व्यस्त हुनुहुन्छ ?
अबको चार दिनमै हामी स्वास्थ्य तथा जनसंख्या वैज्ञानिकहरुको दशौं शिखर सम्मेलनमा गर्दैछौं । हामीले यो पटक अलि नयाँ ढंगले नयाँ प्रस्तुतीका साथ यसको तयारीमा अगाडि बढिरहेका छौं ।
सम्मेलनको तयारी कुन चरणमा पुगेको छ ?
हामीले अहिलेसम्मको सम्मेलनबाट पाठ सिक्दै यो पटकको सम्मेलन अलि वृहत र अलग ढंगबाट अगाडि बढाउन खोजिरहेका छौं । यही शिलशिलामा हामीले राष्ट्रिय/अन्तर्राष्ट्रियस्तरका वैज्ञानिकहरु विशेषज्ञहरुलाई निम्त्याएका छौं । त्यही कारण यसको स्ट्याण्डर्डसमेत मेन्टेन गर्नका लागि व्यवस्थित र सजिलो ठाउँ ह्यात होटेलमा सम्मेलन सञ्चालन गर्न लागिरहेका छौं ।
राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय वक्ताहरुलाई निमन्त्रणा दिइसकेका छौं । उहाँहरु आउन तयार हुनुहुन्छ । संसारमा नै नाम कहलिएका वैज्ञानिक तथा अनुसन्धानकर्ताहरुले यस पटक प्रस्तुत गर्नु हुनेछ । यो हाम्रा लागि गरिमाको विषय हो । सम्माननीय राष्ट्रपतिबाट उद्घाटन हुँदैछ । झण्डै १ हजार सहभागीको आँकलन गरेर सोहीअनुसारको तयारी भइरहेको छ । नीतिगत कुरामा छलफलका लागि कि नोट स्पीकरहरु, बेलायत, स्वीटजरल्याण्ड, अस्ट्रेलिया, भारतबाट दिग्गज व्यक्तिहरु आउँदैं हुनुहुन्छ ।
३ सय २८ वटा कार्यपत्रहरुको आवेदन परेको छ । मौखिक प्रस्तुती नै ७० वटा हुन्छन् । पोष्टर सोभन्दा धेरै हुन्छन् । यस पटक नयाँ स्वास्थ्य पत्रकारिता अनुसन्धान एवार्डका लागि कार्यविधी तयार गरिसकेका छौं । यस पटक समय कम भएका कारण दिन नपाइने भयो । अर्को, वर्षदेखि नियमित हुन्छ । त्यस्तै यस कार्यलयमा २५ वर्ष काम गरेका कर्मचारीलाई हौसला प्रदान गर्न दीर्घ सेवा पदकबाट सम्मानित गर्दैछौ ।
दशौं स्वास्थ्य तथा जनसंख्या वैज्ञानिकका उद्देश्यहरु के छन् ?
यस्ता सम्मेलनबाट केही न केही नतिजा प्राप्त हुनुपर्ने हुन्छ । दशौं स्वास्थ्य तथा जनसंख्या वैज्ञानिक सम्मेलन मुख्य उद्देश्य भनेकै अनुसन्धानकर्ता, नीति–निर्माता, विकास साझेदार संघसंस्थाहरुसँग सामूहिक जमघट गरेर त्यसबाट एउटा निष्कर्ष निकाल्ने र त्यो निष्कर्ष नीति–निर्माताहरुलाई जानकारी गराएर समयसापेक्ष स्वास्थ्य नीति निर्माण अहम भूमिका खेल्ने हो । सम्मेलनबाट प्राप्त निचोडलाई नीति– निर्माताहरुसँग पैरवी गर्छौ । जसले देशलाई सही नीतिमा अगाडि बढाउन भूमिका खेलोस् ।
सम्मेलनले स्वास्थ्य तथा जनसंख्याको क्षेत्रमा कस्तो परिवर्तन ल्याउला भन्ने अपेक्षा गर्न सकिन्छ ?
यस्ता सम्मेलन भनेकै नीति निर्माणको क्षेत्रमा एउटा सही दिशा दिने हेतुले गरिने हो । यसले भइरहेका नीति, नियम, रणनीति र कार्ययोजनाको छलफल गरी राज्यले आगामी दिनमा तय गर्नुपर्ने नीति र रणनीतिको सुझाव दिन्छ । सम्मेलनबाट आएका विषयवस्तुलाई प्राथमिकीकरण गरेर सरकारलाई बुझाउँछौं र सरकारले आगामी नीति तथा कार्यक्रम र बजेटबाट ती कुरा सम्बोधन गर्न सहज हुन्छ ।
परिषद्ले नीतिगत तहमा छलफल गर्ने कस्ता–कस्ता एजेण्डा तयार पारेको छ ?
सन् २०३० सम्म राज्यले हासिल गर्नुपर्ने दिगो विकास लक्ष्य (एसडिजी)का स्वास्थ्यका सूचांककहरुको हालसम्मको उपलब्धिमाथि छलफल गर्छौ । स्वास्थ्य अनुसन्धान प्रणाली, स्वास्थ्य अर्थशास्त्रका विषयवस्तुहरु, सर्ने तथा नसर्ने रोगहरु, जलवायु प्रदुषण र त्यसले स्वास्थ्यमा पारिरहेको असरबारेका बहस हुन्छन् । त्यसैगरी, सुरक्षित मातृत्वको अधिकारको बहससँगै क्लिनिकल ट्रायललाई कसरी अन्तर्राष्ट्रियस्तरको बनाउन सकिन्छ भन्ने कुराको बहस गर्दैछौं ।
दिगो विकास लक्ष्य प्राप्तिका लागि नेपालमा अनुसन्धान क्षेत्रले सोचेजस्तो काम गर्न नसकेको भन्न सकिन्छ ?
दिगो विकास लक्ष्य प्राप्तिको विषय बहुक्षेत्रीय विषय हो । यो एउटा स्वास्थ्य क्षेत्रले मात्र पूरा गर्न सक्दैन् । स्वास्थ्यका सूचांककलाई तोकिएको लक्ष्यअनुसार पुर्याउन स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषद्ले यसको सुरुवाती अवस्थाबाटै उच्च प्राथमिकतामा राख्दै आएको छ । यो सम्मेलनको एउटा मुख्य उद्देश्य पनि दिगो विकास लक्ष्यमा स्वास्थ्यका विषयको तोकिएको लक्ष्यलाई पूरा गर्नमा केन्द्रीत हुने हो ।
सदस्य सचिवका रुपमा डा. प्रमोद जोशीले परिषद्मा यो गर्नुभयो भन्ने छाप छोड्ने गरी केही योजना बनाउनुभएको छ ?
पक्कै पनि सोचेको छु । म आएको एक महिनाभन्दा केही समय बढीमै मैले अघि भनेका कार्यहरु अगाडि बढाउन पहलसमेत सुरु गरिसकेको छु । सर्वप्रथम त कर्मचारीको उचित व्यवस्थापन भन्दैं गर्दा संशोधित बिनियमलाई अगाडि बढाएका छौं । अहिले त्यो स्वास्थ्य मन्त्रालयको कानुन शाखामा पुगेको छ । त्यसलाई यथाशक्य अगाडि बढाएर परिषद्को विधमान संरचना र क्षमतालाई वृद्धि गर्न आवश्यक छ । कर्मचारीको बढुवा तथा स्थानीय नियुक्ति पनि ओझेलमा परेका कारण पनि यसलाई अगाडि बढाउनु अति आवश्यक देखिएको छ ।
अर्को, देश संघीयतामा गइसकेपछि पनि नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषद् राजधानीमा मात्रै सिमित भएको हुनाले प्रदेशस्तरमा पनि विस्तार गर्नु अति आवश्यक छ । त्यसपछि मात्रै हामीले देशको कुनाकाप्चामा रहेको जति पनि विज्ञहरु छन् र जो चाहिँ यसमा इच्छुक छन् उनीहरुलाई अनुसन्धानमा समेट्न सक्छौं । त्यही कारण प्रदेशस्तरमा पनि यसलाई विस्तार गर्नु अति आवश्यक रहेको छ । अर्को, क्लिनिक रिसर्चको प्रवर्द्धन भएको रहेनछ । क्लिनिकल रिसर्चलाई प्राथमिकतामा राखेर अगाडि बढ्नुपर्ने देखिएको छ ।
