२०८० चैत्र १६, शुक्रबार
Health Aawaj logo
गृहपृष्ठप्रोफाइलप्रसुती रोग विशेषज्ञ, भन्छन्, ‘हेल्थ असिस्टेन्ट हुँ भन्ने फिलिङ छैन’

प्रसुती रोग विशेषज्ञ, भन्छन्, ‘हेल्थ असिस्टेन्ट हुँ भन्ने फिलिङ छैन’


प्रसव वेदनाबाट बच्चा जन्माएपछि जब आमाको अनुहारमा खुसी छचल्किन्छ । डा. मधुकर दाहालको जिन्दगीमा त्यो खुसीका छालहरु लहराउँछन् । ‘बच्चालाई जन्म दिएपछि जब गर्भवती आमा खुसी हुन्छिन्, त्यो देख्दा सबैभन्दा बढी खुसी हुन्छु,’ हालैको एक मध्यान्ह गाउँका हेल्थ असिस्टेन्ट ‘एचए’ गाइनोकोलोजिष्ट डा. मधुकर सुनिए, ‘त्यही भएर त मैले यो विषय रोजेको ।’ नयाँ जीवनलाई धर्तिमा पर्दापण गराउन सहयोगी भूमिका खेल्नु उनले हासिल गरेको सीप हो ।

बिरामीलाई संसार ठानेर सेवामा तल्लीन रहने डा. मधुकर जिन्दगीमा सधैं खुसी हुनुपर्ने मान्यता राख्छन् । परिणाम नै मान्नुपर्छ, न यी विशेषज्ञ चिकित्सकलाई पदको मतलब छ न त पैसा नै । त्यही कारण योग्यताका हिसाबले विशेषज्ञ गाइनोकोलोजिष्ट भएपनि डा. मधुकर छैटौ तह ‘एचए’मै रहेर सरकारी सेवामा रमाइरहेका छन् ।

उनले नुवाकोटको त्रिशुली अस्पताल नै २४ सयभन्दा बढी गर्भवती महिलाको शल्यक्रिया गरिसकेका छन् । त्यसबाहेक इलाम, डडेल्धुरा, बझाङ, कैलाली, सुर्खेतमा पनि थुप्रै शल्यक्रिया र सुत्केरी गराएका छन् । ‘डेलिभरी त कति गराए, त्यसको तथ्यांक मसँग छैन,’ उनले भने । त्रिशुली अस्पतालमा आइतबार, मंगलबार र बिहीबार ओपीडीमा डा. मधुकर औसत दैनिक ५० देखि ७० जनासम्म बिरामी हेर्छन् । उनी कतिसम्म सजिला चिकित्सक हुन् भने बिरामीले गर्ने सबै फोन कल उठाउँछन्, आवश्यक स्वास्थ्य परामर्श दिन्छन् । उनलाई बिरामीका दैनिक दर्जनौं कल आइरहेका हुन्छन् ।

विशेषज्ञ चिकित्सक भएर पनि ‘एचए’का रुपमा काम गर्दा उनी उत्तिकै खुसी छन् । कारण के हो ? भन्छन्, ‘मैले पदलाई कहिल्यै जीवनसँग जोडेर हेरेको छैन । हेल्थ असिस्टेन्ट हुँ भन्ने फिलिङ ममा कहिल्यै छैन ।’ तलबले त्यो फिलिङ गराउला कि भनेर उनले आएको तबल आफूले नदेखेरै श्रीमतीको खातामा ट्रान्सफर हुने प्रबन्ध मिलाएका छन् । अहिलेसम्म उनले आफ्नो तबलबारे पनि कहिल्यै एकाउण्टमा गएर सोधखोज समेत गरेका छैनन् । त्रिशुली क्षेत्रमा शल्यक्रिया गर्न रगत खोज्नेसम्मको काम उनी आफैले गरेका छन् ।

गाउँमा बिरामीको स्वास्थ्य सेवामा डटिरहेका फ्रन्टलाइनर डा. मधुकर धादिङको खाल्टे पतेनीमा वि.सं. २०२९ सालमा साउनमा जन्मिएका हुन् । उनका बुवा कृष्णप्रसाद दाहाल नामी शिक्षक थिए भने आमा भक्तकुमारी दाहाल गृहिणी । माध्यमिक विद्यालयका हेडसर बुवा शिक्षणमा बढी ब्यस्त भएकाले घरभन्दा बाहिरै हुन्थे । त्यही कारण उनले आफ्नो बाल्यकाल आमासँग घाँसदाउरा गर्दै बिताए ।

डा. मधुकरको प्रारम्भिक शिक्षा पञ्चकन्या प्राथमिक विद्यालयमा भएको हो । कक्षा ३ सम्म पञ्चकन्यामा पढेपछि फ्याक्से निम्न माध्यमिक विद्यालयमा गए । ७ कक्षासम्म त्यहाँ पढेपछि उनी ८ कक्षा पढ्न निलकण्ठ माध्यमिक विद्यालय गए । म्याथमा अब्बल भएकाले स्कुले जीवनमा उनी ‘मोडल म्याथम्याटिक्स स्टुडेन्ट टिचर’का रुपमा गाउँ—गाउँमा पढाउँदैं हिडथे ।

सानैदेखि समूह बनाएर त्यसको नेतृत्व गर्नु उनको रुचि हुन्थ्यो । ‘मलाई वरिपरी दुई चार जना मान्छे भएनन् भने औडाहा हुन्थ्यो,’ उनी भन्छन्, ‘अहिले पनि मेरो बानी त्यस्तै छ । कोही भएनन् भने एक्लोजस्तो महसुस हुन्छ ।’ उनका गाउँमा दलितहरु धेरै थिए, तर मन्दिरमा उनीहरुलाई प्रवेश दिइदैन्थ्यो । त्यसविरुद्ध आफूले ९—१० वर्षकै उमेरमै सांस्कृतिक क्रान्तिको नेतृत्व गरेको उनको भनाइ छ । ‘बाहुनहरुले मात्रै मन्दिर पस्न पाइने राजा होइनन’ भन्दैं विरोध गरेर मन्दिर पसाए,’ उनले भने, ‘यसले मलाई सानैदेखि नेतृत्वका रुपमा स्थापित हुन सहयोग ग¥यो ।’

वि.सं. २०४६ सालमा उनले निलकण्ठ माविबाट फष्ट डिभिजनमा एसएलसी उत्तीर्ण गरे । एलएलसीपछि बुवाको डाक्टर बनाउने इच्छा भएकाले उनी एचएच पढ्नका लागि काठमाडौं आए । त्यतिबेला महाराजगन्ज क्याम्पसमा एचए पढाइ हुन्थ्यो । इन्ट्रान्स दिए, नाम पनि निस्कियो । ‘म पहिलेदेखि नै इन्जिनियरिङमा रुचि राख्थे,’ उनले सुनाए, ‘बुवाले केही प्रतिशत कम अंक आएकै कारण डाक्टरी पढ्न पाउनुभएन्, उहाँको इच्छा डाक्टरी पढ्ने थियो । त्यही कारण सबै सन्तानलाई हेल्थ विषय पढाउनुभयो ।’ डा. मधुकर, उनीकी श्रीमती कल्पना दाहाल एचए, छोरा डा. प्रभाकर दाहाल एमबीबीएस डाक्टर, छोरी रुबिना दाहाल अष्ट्रेलियामा नर्स छन् । उनका बहिनीहरु पनि सबै हेल्थ लाइनमै छन् ।

महाराजगन्ज क्याम्पसमा गाउँबाटै धादिङको पपुलर मान्छे आयो भनेपछि क्याम्पसका तत्कालीन स्ववियु सभापति डा. राजाराम कार्कीले उनलाई सदस्यमा पदमा मनोनित गरे । लगतै, जनआन्दोलन सुरु भयो । उनीसहित चार जनालाई ‘सी एन्ड सुट’ अर्डर दिइएको उनी बताउँछन् । उनी तीन महिना भूमिगत भए, त्यहीबेला पक्राउ परे । पक्राउ परेपछि मार्ने भन्ने चर्चा सुरु भयो । दरबारमा उनका मामा टीका धमला एडिसी थिए । ‘मामाले थाहा पाएपछि मेरो भान्जालाई मार्नु हुँदैन् भनेपछि धादिङको जेलमा राखियो,’ उनले भने, ‘म १५ दिन जेलमा बसेपछि डेमोक्रेसी आइहाल्यो ।’

वि.सं. २०५० सालमा उनले महाराजगन्ज क्याम्पसबाट एचए उत्तीर्ण गरे । एचए सकिएपछि कसको कहाँ पोष्टिङ भयो भनेर खामबन्दी आउँथ्यो । डा. मधुकरको पोष्टिङ धादिङको शेरधुङ भन्ने ठाउँमा भयो । त्यो बेला उनका बुवा धादिङमा निकै लोकप्रिय थिए, दाहाल सरको छोरा आउने भनेपछि पञ्चेबाजासहित उनको स्वागत गरियो । त्यसभन्दा अगाडि एमबीबीएस पढ्न दुई वर्ष रिमोट एरियामा अनिवार्य काम गर्नैपर्ने नियम थियो । तर, उनले पोष्टिङ लिएको केही समयमै तत्कालीन स्वास्थ्यमन्त्रीले त्यो नियम परिवर्तन गरिदिएछन् ।

दुई वर्षपछि डा. मधुकर नम्बर लिएर आउँदा त नियम परिवर्तन भइसकेको थाहा पाए, उनको एमबीबीएस इन्ट्रान्स छुट्यो । दुई वर्ष पढाइमा पनि ग्याप भइसकेको थियो । धादिङ जिल्ला अस्पतालमा डा. भीम आचार्य थिए, उनले डा. मधुकरलाई जिल्ला अस्पतालमा काजमा ताने । उनी धादिङ जिल्ला अस्पतालमा हेल्थ असिस्टेन्ट हुँदा बढी नेतागिरी गर्थे । त्यही कारण उनलाई धेरैले ‘सिफारिस डाक्टर’ भन्थे, सिफारिस आएका बिरामी मात्र हेर्ने । केही समय तयारी गरेर महाराजगन्जमा वि.सं. २०५४ सालमा एमबीबीएसको इन्ट्रान्स दिए, वैकल्पिक पाँच नम्बरमा नाम निस्कियो ।

केही समयपछि डा. श्यामसुन्दर मिश्र धादिङ जिल्ला अस्पतालको मेसु भएर आए । उनले सोधे, ‘मधुकर तिमी पढ्ने कि राजनीतिक गर्ने ? राजनीतिक गर्ने हो भने आजबाट हेल्थ असिस्टेन्ट छोडदेऊ राजनीतिमा जाऊ, स्वास्थ्यमन्त्रीसम्म बन्छौं । पढ्ने हो भने तँ डाक्टर बन्छौं, छोडदेऊ यो राजनीति ।’ उनले सोच्नका लागि एक हप्ताको समय दिए । डा. मधुकरलाई सोच्न दुई तीन दिन पनि लागेन् । गएर डा. मिश्रलाई भने, ‘डा. साब म त पढ्छु ।’ उनलाई पढ्नका लागि तीन महिनाको छुट्टीसहित तालिम केन्द्र टेकुमा एउटा कोठाको पनि व्यवस्था गरिदिए । तीन महिनासम्म उनी धस्सिएर पढे । तर, उनको नामै निस्किएन । त्यसपछि पढ्न्तेको नाम निस्कन्छ भन्ने उनको विश्वास टुटयो । लगातार तीन पटक नाम ननिस्केपछि उनले इन्ट्रान्स दिन बन्द गरिदिए ।

त्यसपछि उनले धादिङमा जीआईजेडसँग आफू एमबीबीएस गर्न चाहेको र पढाइका लागि सहयोग गरिदिन भन्दैं प्रस्ताव राखे । डा. मधुकरलाई एमबीबीएस अध्ययनका लागि जीआईजेडले १२ लाख छुटाइदियो । अन्य थप पैसा उनी आफैले जुटाए । डा. विकास दलीको सहयोगमा उनी वि.सं. २०५८ सालमा एमबीबीएस अध्ययनका लागि उनी चीन गए । छिएन जियाटोन युनिभर्सिटीबाट एमबीबीएस सकेर उनी वि.सं. २०६२ सालमा नेपाल फर्किए । नेपाल आएर चिकित्सक लाइसेन्स परीक्षा पास गरे । त्यसपछि उनी एचए भएपनि जिविसले थप पैसा दिने व्यवस्था गरेपछि धादिङ अस्पतालमा काम गर्न थाले ।

त्यहीबीच उनले वि.सं. २०६४ मा जागिरबाट राजीनामा दिए । त्यो बेला डा. यसवद्र्धन प्रधान स्वास्थ्य सेवा विभागका डिजी थिए । जोसँग वि.सं. २०५७ सालमा डा. मधुकरले मुस्ताङमा सँगै काम गर्ने मौका पाएका थिए । मन लगाएर काम गर्ने भएकाले डा. यसवद्र्धनले उनलाई मन पराउँथे । त्यही कारणले उनले डा. मधुकरको राजीनामा अस्वीकृत गरिदिए । डा. यसवद्र्धनले नै उनलाई धादिङको सल्यानटार पिएचसीमा काम गर्न पठाए । त्यहाँ गएर १५ बेड अस्पतालको पूर्वाधार पनि जनसहभागितामा उनकै अगुवाईमा निर्माण भयो । स्वास्थ्य सचिवबाट उक्त अस्पतालको उद्घाटन गराए ।

८ महिना त्यहाँ बसेपछि उनले चिकित्सा विज्ञान राष्ट्रिय प्रतिष्ठान (न्याम्स)मा एमडीका लागि इन्ट्रान्स दिने तयारी गरेर काठमाडौं पुगे । प्रा.डा. श्रीकृष्ण गिरीसँग उनको पहिलेदेखि नै चिनजान थियो । इन्ट्रान्स दिन आएका बेला डा. गिरीसँग भेट भयो । डा. गिरीले भने, ‘ए मधुकर पाकिस्तानमा जेरियाट्रिक्स मेडिसिनको छात्रवृत्ति आएको छ । कसलाई पठाउ भन्नेमा थिए, ठ्याक्कै तिमी आइपुग्यौं जाऊ ।’ रातभरि सोचेपछि डा. मधुकरलाई लाग्यो यो पढेर जिन्दगीमा कहिल्यै सन्तुष्टि पाइदैन्, खुसी हुन सकिदैन् ।

भोलिपल्ट डा.श्रीकृष्णलाई भने, ‘डा. साब म जेरियाट्रिक्स पढन त नजाउ होला । म त अलवेज ह्याप्पी मान्छे । त्यो त बोरिङ विषय हो । मलाई ह्याप्पी हुने विषय चाहिएको छ, कुनै त्यस्तो विषय छ भने जहाँ पठाउनु भएपनि जान्छु ।’ डा. गिरीले उनलाई न्याम्समै डिजिओको आवेदन खुलेकाले त्यसैमा भर्ना गर्न सुझाव दिए । उनी नन एकेडेमिक भएकाले त्यो कोर्स पढ्ने कि नपढ्ने दोधारमा थिए । तर, डा. गिरीले गाइनोकोलोजिष्ट लेख्न पाइहाल्छस भन्दैं कन्भिस गरेपछि तयार भए । वि.सं. २०६७ सालमा उनको डिजिओ पढ्नका लागि न्याम्समा भर्ना भए । वि.सं. २०६८ सालमा गाइनोमा उनले पिजी गरे ।

त्यो बेला परिवार कल्याण महाशाखामा डा. सेनेन्द्रराज उप्रेती प्रमुख थिए । त्रिशुली अस्पतालमा ५१ प्रतिशत शल्यक्रिया (सिएस) भइरहेको रिपोर्ट त्यहाँ पुगेको थियो । डा. उप्रेतीले उनलाई एक हप्ताका लागि त्रिशुली अस्पतालमा त्यति धेरै सिएस किन हुन्छ भनेर बुझ्न पठाए । उनी त्रिशुली अस्पताल पुगे । अस्पतालमा एक डाक्टर समितिले एक शल्यक्रियाको दुई हजार भत्ता दिएपछि त्यही लोभका भकाभक शल्यक्रिया गर्ने गरेको पत्ता लगाए । प्रति शल्यक्रियाको पैसा दिँदा शल्यक्रिया बढ्ने भन्दैं उनले एकमुष्ट कतैबाट भत्ता रकम व्यवस्थापन गर्ने सुझावसहितको रिपोर्ट डा. उप्रेतीलाई बुझाए । डा. मधुकर त्यसपछि इलाम गए, त्यहाँबाट डडेल्धुरा पुगे, त्यहाँ पनि यही कन्सेप्ट काम हुने गरेको पाइएपछि हटाए । डा. उप्रेती महानिर्देशकदेखि सचिवसम्म हुन्जेल उनी डोटी, बझाङ, धनगढी, सुर्खेतजस्ता ठाउँहरुमा दौडिए । ती सबैबाट डाक्टरले सिएस गर्दा पर केस लिने सिष्टम हटाएर एकमुष्ट लिने सिष्टम बसाए ।

धेरै ठाउँ दौडिएपछि अन्ततः उनले डा. उप्रेती सचिव भएका बेला आफू धेरै दौडन नसक्ने बताए । डा. उप्रेतीले भने, ‘अब तिमी थाकेछौं भनेर त्रिशुली अस्पतालमा पठाइदिए ।’ त्यही बेलादेखि अहिलेसम्म डा. मधुकर त्रिशुली अस्पतालमै छन् । ‘८ वर्षदेखि म त्रिशुली अस्पतालमा छु,’ उनले भने, ‘बीचमा दुई वर्ष चलाए, सचिवज्यूसँग झगडा गरेदेखि यही छु ।’ उनको समायोजन भएको केन्द्रीय कारागार हो तर उनी काजमै त्रिशुली अस्पतालमा सेवा दिइरहेका छन् ।

मेडिकल अधिकृतका लागि ६ पटक लोकसेवा दिएपनि उनको नाम निस्केन । अहिले पनि उनी छैटौ तहकै एचए पदमा क्रियाशील छन् । सबै प्रक्रिया पु¥याएर सातौ तहका लागि २०७५ सालमा निवेदन दिएपनि अहिलेसम्म सुनुवाई नभएको उनको गुनासो छ । ‘मजस्तो डाक्टर हाम्रो नेपालमा पहिले १४ जना थिए,’ उनले थपे, ‘पिजी गरेको म एक्लै छु । पञ्चायतकालको अध्ययन बढाएसँगै त्यहीअनुसार लोकसेवा पनि तह बढाउँदै जान्थ्यो । अहिले त्यो सिष्टम छैन ।’ प्रजातन्त्र आएपछि यो सिष्टम हटेको मार डा. मधुकरलाई पनि परेको छ ।

भिडियो गेम फेबरेट

यी सजिला चिकित्सकको जीवनशैली पनि सरल छ । विहान ५ बजेसम्म उठिसक्छन् । त्यसपछि एकघण्टा आफूलाई काम गर्दा परेका अप्ठ्यारोबारे खोजेर अध्ययन गर्छन् । मासु नभए खाना नरुचाउने उनको बानी छ । खसीको मासु र भात बढी मन पराउँछन् उनी।

होटलको जस्तो खाना उनलाई नरुच्ने भएकाले उनलाई घरकैजस्तो खाना बनाइदिनुपर्छ । सधैं खुुसी रहन रुचाउने उनी फुर्सदको समयमा भिडियो गेम खेल्न रुचाउँछन् । कोट, पाइन्ट उनलाई मनपर्ने पहिरन हो । उनी कहिल्यै कोट छोडदैनन् । भविष्यमा उनलाई राजनीतिमा लाग्ने रहर छ ।


क्याटेगोरी : प्रोफाइल



तपाईको प्रतिक्रिया दिनुहोस


ट्रेण्डिङ