साउन महिना हिन्दु धर्मावलम्बीहरुको लागि धेरै महत्वपुर्ण मानिन्छ । धार्मिक मान्यता अनुसार भगवान शिवजीको प्रिय महिना भनेर साउन महिनाभर नै माछा, मासु छोडेर सात्विक भोजन गरी प्रत्येक सोमबार व्रत बस्ने, हरियो पहिरन लगाउने र हातमा मेहेन्दी लगाउने प्रचलन छ ।
यी प्रचलन धर्मसँग मात्र नभई वैज्ञानिक र स्वास्थ्य सम्बन्धित कारण पनि छ। यो महिना माछा तथा पशुपन्छीको प्रजननको समय अर्थात बच्चा बनाउने समय हो । पेटमा बच्चा भएको या सुत्केरी अवस्थाको बेला माछामासु सेवन गरी गरियो भने प्रजाती मासिएर जाने हुन सक्ने मानिन्छ ।
यस महिना धेरै पानी पर्ने र मौसम परिवर्तन हुने महिना हो । यस मौसममा प्राय पाचनशक्ति कमजोर रहेको हुन्छ । यसकारण यो महिना जथाभावी नखाएर सात्विक भोजन गर्दा स्वास्थ्यमा प्रतिकुल असर कम देखा पर्दछ ।
साउन महिनामा हातमा मेहन्दी लगााउनु स्वास्थ्यका दृष्टिकोणले फाइदाजनक
साउन महिनामा मेहेन्दी लगाउनु श्रीगारको रुपमा लिइन्छ । तर, धेरैलाई यसको वैज्ञानिक कारण पनि छ भनेर थाहाँ नहुन सक्छ। साउन यो महिना पानी धेरै पर्ने र रोपाइ गर्नु पर्ने महिनामा पर्छ। हिलो हात खुट्टामा घाउ बनाउने हुँदा र त्यो घाऊ नहोस भनेर हात खुट्टा बचाउनका लागि मेहन्दी लगाउने चलन चली आएको छ । पहिला पहिला तिउरीको पात पिसेर हात खुट्टामा लगाएर फर्सीको पातले छोपेर रातभरी सुत्ने र बिहान पखालने चलन थियो । यसो गर्दा हात खुट्टाको भाग र काँपमा हिलोले नखाने वा पानीले घाऊ नबनाउने हुन्छ । मेहन्दी आफौमा एउटा महत्वपुर्ण जडीबुटी हो र यसको प्रयोग अन्य रोगहरुमा पनि गरिन्छ।
आजकल भने रङको नाममा केमिकलको प्रयोग गरिएको मेहन्दीलाई फेसनको रुपमा प्रयोग गर्ने प्रचलन बढेर आएको पाइन्छ । मेहन्दीलाई औषधीको रुपमा हातको स्वास्थ्यको लाीग प्रयोग नगरी विभिन्न फुल बुट्टा भरेर फेसनको रुपमा प्रयोग गर्न थालियो । तर, यसमा धेरै केमिकल मिसाइएकोले गर्दा उल्टै हातमा छाला जाने , एलर्जी हुने , चिलाउने , पेल्ने ,फोका उठ्ने जस्ता अन्य धेरै समस्या बढेको पाइएको छ ।
साउन महिनामा हरियो चुरा लगााउने आजकाल फेसनको रुपमा प्रचलित छ । तर, यो हाम्रो ठेट नेपाली संस्कृति नभएर भारतको महाराष्ट्रको परम्पराबाट नेपाल भित्रिएको हो । त्यहाँ श्रावण महिनामा हरितालिका तीज भनेर हरियो वस्त्र, हरियो चुरा लगाएर महिनाभर व्रत बस्ने चलन थियो तर, अहिले भारतको प्रचलनबाट प्रभावित भएर , महिनाभरी एक छाक खाने चलन चल्न थाल्यो ।
समय, सोच , काम , चलन रहनसहनको परिवर्तन तथा वैश्वीकरणको कारणले प्रचलनहरु पनि परविर्तन हुदै जानु स्वभाविक हो । आजकाल गरिने प्रचलनहरु मुख्यत रमाईलो र राम्रोको लागि गरिएपनि यस पछाडि रहने वैज्ञानिक तथा स्वास्थ्यसम्बन्धि कारण अनि महत्व बुझेर सचेत भई कुनै पनि चलन पछयाउन , भित्रयाउन र अपनाउन सक्यौ भने हाम्रो क्रियाकलापहरु अझै अर्थपुर्ण रहनेछन् ।
