चर्को गर्मीले युरोपका हरेक कुनामा तहसनहस बनाएको छ । बढ्दो तापक्रमले फ्रान्स, स्पेन, पोर्चुगल र ग्रीसको जङ्गलमा आगलागी भएको छ । बेलायतका सडक र रेलमार्गहरू पग्लिरहेका छन्। इतिहासमै पहिलोपटक यहाँको तापक्रम ४० डिग्री सेल्सियस नाघेको छ । हालसम्म महाद्वीपमा एक हजारभन्दा बढीले ज्यान गुमाइ सकेका छन्।
यसअघि सन् २००३ मा युरोपमा गर्मीको लहर आएको थियो जसमा ७० हजार मानिसको मृत्यु भएको थियो ।
यसवर्ष पश्चिमी युरोपबाट उत्तरतर्फ सर्ने गर्मीको लहरको तीव्रता विश्वका अन्य भागको तुलनामा धेरै रहेको विज्ञहरू बताउँछन् । गर्मी मौसम सकिन अझै दुई महिना बाँकी रहेकाले चिन्ताको विषय बनेको छ ।
गर्मी लहर के हो?
जब कुनै क्षेत्रको तापक्रम सामान्यभन्दा धेरै बढेर धेरै दिनसम्म रहन्छ भने त्यसलाई गर्मी लहर भनिन्छ। यस समयमा क्षेत्रको आर्द्रता पनि बढ्छ। विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ)का अनुसार विश्वभर बढ्दो तापक्रमका कारण हामीले पानी, खाना र ऊर्जाको अभावका साथै गम्भीर रोग, अकाल मृत्यु र अपाङ्गताको सामना गर्नुपर्ने हुनसक्छ ।
युरोपेली देशहरूमा गर्मी लहरको अवस्था कस्तो छ?
बेलायतमा तापक्रम रेकर्ड उच्च पुगेको छ । मौसम पूर्वानुमान महाशाखाले सबै क्षेत्रमा गर्मीको सम्भावनालाई लिएर रेड अलर्ट जारी गरेको छ । गर्मीका कारण रेल सेवा प्रभावित भएको छ भने विद्यालयहरु बन्द भएका छन् ।
स्पेनको कार्लोस इन्स्टिच्युटका अनुसार जंगलमा लागेको आगलागीबाट ८६२ जनाको मृत्यु भएको छ । योसँगै १३ हजारभन्दा बढी मानिसले आफ्नो घर छाड्नुपरेको छ । हालसम्म ७० हजार हेक्टर वन सफाइसकेको छ ।
फ्रान्सले एक हप्तामा १०० भन्दा बढी गर्मीको रेकर्ड तोडेको छ । यहाँ नदीको तातो पानीले परमाणु ऊर्जा संयन्त्रको उत्पादन घटाएको छ । योसँगै ३ हजारभन्दा बढी दमकलले जंगलमा लागेको आगो निभाउने प्रयास गरिरहेका छन् ।
१७ जुलाईमा पोर्चुगलमा आगलागी नियन्त्रण गर्ने प्रयासमा एउटा फायर फाइटिंग विमान दुर्घटनाग्रस्त भयो। गर्मीका कारण करिब ११ सय जनाको ज्यान गएको छ ।
रेकर्ड तापक्रमका कारण जर्मनीका जनता खडेरीको चपेटामा पर्न सक्छन् । अर्कोतर्फ, बेल्जियम र स्वीडेनमा बढ्दो गर्मीका कारण ‘रेड’ र ‘ओरेन्ज’ चेतावनी दिइएको छ । इटाली पनि डढेलोका कारण उच्च सतर्कतामा रहेको छ ।
ग्लोबल वार्मिङ – आज पृथ्वीको तापक्रम १९ औं शताब्दीको तुलनामा १.१ डिग्री सेल्सियस बढी छ। अहिले हामी कार्बन डाइअक्साइड जस्ता खतरनाक ग्यासहरूले घेरिएका छौं, जसले वायुमण्डलको तापलाई फरक स्तरमा लैजान्छ।
जेट स्ट्रिम – पृथ्वीको माथिल्लो वायुमण्डलमा तीव्र गतिमा बग्ने हावा (जेट स्ट्रिम) मा परिवर्तन भइरहेको छ, जसले युरोपमा गर्मी बढाउनेछ। सन् २००३ मा पनि यस्तै भएको थियो ।
न्यून चापीय क्षेत्र – हावा उच्च चापबाट न्यून चापीय क्षेत्रहरूमा प्रवाहित हुन्छ। यस अवस्थामा उत्तर अफ्रिकाबाट युरोपतिर हावा चलिरहेको छ। पोर्चुगलको तटीय क्षेत्र (न्यून चापीय क्षेत्र) वरपर केही दिनदेखि तातो हावा चलिरहेको छ ।
समुद्री ताप – जलवायु परिवर्तनका कारण आर्कटिक महासागरको बरफ द्रुत गतिमा पग्लिरहेको छ। यहाँ गर्मीको प्रभाव युरोपमा चलिरहेको हावामा देख्न सकिन्छ । अहिले गर्मीको लहर एकै ठाउँमा लामो समयसम्म चलिरहन्छ ।
माटो सुख्खापन – युरोपका अधिकांश भागहरूमा माटोको चिस्यान कम हुन्छ। अर्थात्, यहाँको जमिनले धेरै गर्मी सोस्दैन, जसका कारण तापक्रम निरन्तर बढिरहेको छ ।
अमेरिका – चीनमा पनि गर्मीको लहर; भारत-पाकिस्तानले पीडा भोगेको छ। अमेरिकामा पनि खतरनाक तातो लहर जस्तो अवस्था छ। नेशनल ओशिनिक एन्ड एटमोस्फेरिक एडमिनिस्ट्रेशनका अनुसार देशको कुल जनसङ्ख्याको २५ प्रतिशत अर्थात् ८ करोड मानिस यस चिसो गर्मीबाट प्रभावित हुन सक्छन्।
अर्कोतर्फ, चीनमा पनि मौसममा अनौठो परिवर्तन देखिएको छ । यहाँ गर्मीसँगै कीर्तिमानी वर्षा भइरहेको छ ।
यस वर्ष मार्च, अप्रिल र मे महिनामा उत्तर भारत र पाकिस्तानमा कीर्तिमानी तातो लहरले दुवै देशलाई नराम्ररी प्रभावित गरेको थियो । यसले सयौंको ज्यान लियो र बालीमा ठूलो क्षति पु-यायो। युनाइटेड किंगडम मौसम विज्ञान कार्यालयको अध्ययन अनुसार जलवायु परिवर्तनका कारण भारत र पाकिस्तानमा गर्मीको लहरको सम्भावना १०० गुणा बढेको छ ।
-एजेन्सी
