काठमाडौं–स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालय मातहतका निकायबाट सही सूचना प्राप्त गर्न स्थापना गरिएको स्मार्ट हेल्थ युनिट गायब भएको छ । खोजेको समयमा सबैलाई आवश्यक सूचना उपलब्ध होस भनेर तत्कालीन स्वास्थ्यमन्त्री गगन थापाले सो युनिट स्थापना गरेका थिए । सम्बन्धित अधिकारी र सर्वसाधारणलाई सूचना पु¥याउने कुनै आधार नभएपछि पूर्वमन्त्री थापाले स्मार्ट हेल्थ युनिटको अवधारणा ल्याएका थिए ।
मन्त्रिपरिषद्बाट समेत पारित भएको सो अवधारणा थापा मन्त्रीबाट हटेसँगै गायब भएको मन्त्रालयका अधिकारीहरु बताउँछन् । मन्त्रालय तथा मातहतका सम्पूर्ण निकाय तथा इकाईमा प्रयोगमा रहेका तथा प्रयोगमा आउने सम्पूर्ण सूचना प्रविधिका माध्यमलाई अनुगमन गर्न, निर्देशित गर्न र समन्वय गर्न मन्त्रालयमा स्मार्ट हेल्थ युनिट गठन गरिएको वरिष्ठ तथ्यांक अधिकृत शिवलाल शर्माले बताए ।
स्वास्थ्य प्रणाली सुदृढीकरण गर्न स्मार्ट हेल्थ
आधुनिक सूचना प्रविधिको पहुँच स्वास्थ्य सुधारका लागि उपयोग गर्नु उपयुक्त हुन्छ । त्यसैले राष्ट्रिय स्वास्थ्य नीति—२०७१, नेपाल स्वास्थ्य क्षेत्र रणनीति—२०१५–२०२० ले मार्ग निर्दिष्ट गरे बमोजिम स्वास्थ्य क्षेत्रको सूचना प्रविधि प्रभावकारी र उपलब्धिमूलक ढंगले प्रयोग र परिचालन गर्दै स्वास्थ्य सेवामा सर्वसाधारणको पहुँच विस्तार, स्वास्थ्य व्यवस्थापनलाई थप सुदृढ गर्न स्मार्ट हेल्थ युनिट तर्जुमा गरिएको थियो ।
स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मातहतका निकायसँग आवश्यक सूचना माग्दा कतिपय सूचनाका लागि हप्तौं कुर्नुपर्ने अवस्था छ । उपलब्ध भएका सूचना अनुमानका आधारमा तयार पारिएको हुन्छ ।
स्मार्ट हेल्थ युनिटका उपलब्धि
स्मार्ट हेल्थ युनिट अवधारण सर्वसाधारण, स्वास्थ्य सेवाग्राही, स्वास्थ्य सेवाप्रदायक, व्यवस्थापक तथा नीति निर्माता गरि लक्षित समूहलाई मध्यनजर गरेर ल्याइएको हो । यसका फाइदा यस्ता छन्ः
- रोगबाट जोगाउन र स्वास्थ्यका लागि जोखिमजन्य व्यवहार घटाउन स्वस्थ जीवनशैली प्रवद्र्न गर्ने ।
- आपतकालीन जनस्वास्थ्य अवस्थामा जोखिम सम्बन्धि जानकारीहरु उपलब्ध गराउने ।
- स्वास्थ्य सेवा (जनरल तथा विशेषज्ञ)को उपलब्धता तथा पहुँच अभिवृद्धि गर्ने ।
- व्यक्तिगत स्वास्थ्यबारे स्व—उत्तरदायित्व अभिवृद्धि गर्दै स्वास्थ्य सेवा उपयोग र सन्तुष्टि अभिवृद्धि गर्ने ।
- सुरक्षित र प्रभावकारी स्वास्थ्य सेवा प्रवाह गर्न स्वास्थ्यकर्मीका लागि समुचित वातावरण सुदृढ तथा क्षमता अभिवृद्धि गर्ने ।
- प्रभावकारी योजना, व्यवस्थापन, सुशासन तथा प्रमाणिक सूचनामा आधारित निर्णय प्रक्रिया सुदृढ गर्नका लागि स्वास्थ्य तथ्यांक तथा सूचनामा पहुँच अभिवृद्धि गर्ने
स्वास्थ्य क्षेत्र सुधारमा स्मार्ट हेल्थ युनिट अपरिहार्य
![](https://www.healthaawaj.com/wp-content/uploads/2019/08/gagan-thapa.jpg)
गगनकुमार थापा
पूर्व स्वास्थ्यमन्त्री
म स्वास्थ्यमन्त्री हुँदा स्वास्थ्य मन्त्रालयमा प्रविधिको प्रयोग गरेर विभिन्न खालको कार्यक्रमलाई प्रभावकारी बनाउने विषयमा धेरै कामहरु भएका थिए । यत्रतत्र छरिएका विषयहरुलाई एकत्रित गर्न हेल्थ युनिटको अवधारणा ल्याइएको हो । काम प्रभावकारी नभएपछि हामीले स्मार्ट हेल्थ युनिट गठन गरेका हौं । नयाँ सुचना प्रविधिको प्रयोग गरेर त्यसबाट नतिजा हेरौं भनेर युनिट सुरु गरेका थियौं ।
आ—आफ्नो ठाउँबाट काम गरिरहेको अवस्थामा एकै ठाउँ ल्याएर काम गरौं भन्दा कर्मचारीले सहज रुपमा मानेको पाइएन । आफ्नै ढंगबाट काम गर्दा चले पनि ठिक नचले पनि ठिक भनेर कर्मचारी बसिरहेको अवस्थामा एकत्रित भएर काम गरौ भन्दा जुन उत्साह हुनुपर्ने कर्मचारीमा त्यस्तो देखिएन । यस्तो काम राजनीतिक नेतृत्वले नै गर्नुपर्छ । स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयमा अत्याधिक मात्रामा सुचना प्रविधिको प्रयोग भएका परियोजना छन् । राजनीतिक नेतृत्वले अग्रसरता लिए यसको परिणाम चाडै जनताले अनुभूति हुने किसिमले आउँछ ।
मन्त्रालय समक्ष सुचना राख्ने पद्धति हुनु पर्छ । सूचना प्रणाली छरपष्ट हुँदा प्रभावकारिता न्युन छ । हामीलाई स्वास्थ्यमा देखिएको ग्याप थाहा छैन् । त्यसैले राजनीतिक नेतृत्वले एकै ठाउँमा ल्याएर काम गर्नुको विकल्प छैन् ।