विगत दुई–तीन दशकको तथ्यांक हेर्दा विभिन्न कारणले वातावरणमा गम्भीर क्षति पुगेको प्रष्ट हुन्छ । रसायनिक विषादीको बढ्दो प्रयोगले हावालाई मात्र नभई पानी र खानालाई समेत प्रदूषित गरेको छ । यी बढ्दो वातावरणीय समस्याहरूले हाम्रो स्वास्थ्यलाई पनि गम्भीर रूपमा हानि पुर्याएको छ।
स्वास्थ्य विज्ञहरूका अनुसार जल-वायु प्रदुषणका कारण विगत एक दशकमा धेरै गम्भीर स्वास्थ्य समस्याका घटनामा उल्लेख्य वृद्धि भएको छ । यस्तो प्रदुषणको प्रत्यक्ष असर हाम्रो स्वास्थ्यमा पर्ने भएकाले मानिसमा क्यान्सर लगायतका गम्भीर रोगका बिरामी बढेका छन् ।
वायु प्रदूषणले हाम्रो फोक्सो र श्वासप्रश्वास प्रणालीलाई प्रत्यक्ष रूपमा हानि पुर्याउँदै धेरै गम्भीर रोगहरूको जोखिम बढाइरहेको अध्ययनहरूले देखाउँदछ । यससँगै पानी प्रदुषणका कारण हैजा, हैजा, हेपाटाइटिसजस्ता गम्भीर रोगका बिरामी पनि देखा परेका छन् । ५ जुनमा पर्ने विश्व वातावरण दिवसको अवसरमा बढ्दो प्रदुषणसँगै कुन-कुन रोगहरू सबैभन्दा बढी जोखिममा परेका छन्, जसका बारेमा सबै जनता सचेत हुन जरुरी छ ? जानौं ।
प्रदूषणका कारण मृत्यु हुनेको संख्या बढ्दै
द ल्यान्सेट प्लानेटरी हेल्थमा प्रकाशित एक अध्ययनमा वैज्ञानिकहरूले सबै प्रकारका प्रदूषणले सन् २०१९ मा ९० लाख (९० लाख) भन्दा बढीको मृत्यु भएको पत्ता लगाएका छन् । यो विश्वभर हुने हरेक छ जना मध्ये एक जनाको मृत्यु बराबर हो।
पानी प्रदूषणको कारण रोगहरु
पानी प्रदूषण वर्षौंदेखि विश्वव्यापी रूपमा गम्भीर खतरा भएको छ। विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) को प्रतिवेदन अनुसार विश्वभर २ अर्बभन्दा बढी मानिस दूषित पिउने पानीको स्रोत प्रयोग गर्न बाध्य छन्। यसले विभिन्न प्रकारका गम्भीर रोगहरू निम्त्याउन सक्छ। दूषित र दूषित पानीबाट हैजा, झाडापखाला, झाडापखाला, हेपाटाइटिस ए, टाइफाइड र पोलियोजस्ता रोग सर्ने जोखिम बढी हुन्छ ।
वायु प्रदूषण र यसबाट निम्तिने रोगहरू
डब्ल्यूएचओको अनुमान छ कि वायु प्रदूषणका कारण हरेक वर्ष ४.२ मिलियन मानिस अकालमै मर्छन्। वायु प्रदूषणका कारण हुने सबैभन्दा सामान्य रोगहरूमा इस्केमिक हृदय रोग, स्ट्रोक, क्रोनिक अब्सट्रक्टिभ पल्मोनरी डिजिज (सीओपीडी), फोक्सोको क्यान्सर र बालबालिकामा हुने तीव्र तल्लो श्वासप्रश्वासको संक्रमण हो। वायु प्रदूषणले मस्तिष्कमा रगत आपूर्तिलाई असर गर्न सक्छ, जसले स्ट्रोकको जोखिम बढाउँछ।
के भन्छन् वैज्ञानिक ?
द ल्यान्सेट प्लानेटरी हेल्थमा बढ्दो वायु र पानीको प्रदूषणमा प्रकाशित अध्ययनका प्रमुख लेखक रिचर्ड फुलर भन्छन्, ‘प्रदूषणले गम्भीर नकारात्मक स्वास्थ्य प्रभावहरूको जोखिम बढाउँछ। यो स्वास्थ्य, सामाजिक र आर्थिक रुपमा पनि निकै हानिकारक छ । वातावरणमा हुने क्षतिलाई न्यूनीकरण गरी यस्ता प्रकोपबाट बच्न उपायहरू अवलम्बन गर्न अति आवश्यक छ । यो भविष्यका लागि ठूलो चुनौतीका रूपमा देखापरेको छ । पानी-जमिनको सरसफाईमा विशेष ध्यान दिएर र रुख रोपेर यस्तो खतरा कम गर्न सकिन्छ।’
-विभिन्न एजेन्सीको सहयोगमा
