विराटनगर– मोरङको मिक्लाजुङ्ग गाउँपालिका घर भई सुनसरीको इटहरीमा बस्दै आएकी दीपा राईलाई कुकुरले खुट्टामा टोक्यो । बुधवार बिहान पाँच बजे मर्निङवाकमा निस्किएकी उनको सोही क्रममा दायाँ खुट्टाको तिघ्रामा कुकुरले टोकेपछि खुट्टा रगताम्मे भयो । लगतै उनी इटहरीस्थित सामुदायिक अस्पतालमा उपचारको लागि गइन् ।
उक्त अस्पतालमा उपचार नहुने भएपछि उनलाई धरानस्थित बीपी कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान वा विराटनगरस्थित कोशी अस्पताल जान चिकित्सकले सुझाव दिए । यसअघि पनि विराटनगर बस्दै आएकोले उनी कोशी अस्पतालमा उपचारको लागि आइन् ।
कुकुर, बाँदरलगायत जनावरले टोकेपछि इम्युनोग्लोबिन र रेबिज विरुद्धको खोप लगाइन्छ । चिकित्सकका अनुसार जनावरले टोकेको थाहा पाएपछि खोप सकेसम्म चाँडै लगाउनुपर्छ भन्ने कुरा दीपाले सुनेकी थिइन् । त्यही भएर जतिसक्दो चाँडो उनी कोशी अस्पताल आइपुगेकी थिइन् । तर सरकारी अस्पतालमा खोप नभएको भन्दै उनले त्यहाँबाट खोप पाइनन् । त्यसपछि निजी क्लिनिकबाट २ हजार रुपैयाँ तिरेर रेबिजको भ्याक्सिन लगाएको उनले बताइन् । ‘कुकुरले टोकेर रगताम्मे भएको छु । चिकित्सकले पनि चाँडै भ्याक्सिन लगाउनुपर्ने सुझाव दिनुभयो । तर, सरकारी हस्पिटलमा खोप नभएपछि महँगो शुल्क तिरेर भ्याक्सिन लगाउन बाध्य भएँ ।’ उनले भनिन् ।
स्वास्थ्य सेवा विभाग र प्रदेश स्वास्थ्य आपूर्ति व्यवस्थापन केन्द्रले खोप उपलब्ध नगराएको महिनौँ भइसकेको भन्दै अस्पतालले दुई हप्तादेखि सेवा बन्द गरेको छ ।
सरकारले निःशुल्क उपलब्ध गराउने रेबिज विरुद्धको खोप उपलब्ध नगराएको भन्दै पूर्वी नेपालको सबैभन्दा ठुलो सरकारी अस्पताल कोशीमा असोज १४ गते सूचना दिँदै उक्त सेवा बन्द गरिएको जनाएको छ ।
चिकित्सककाअनुसार बिरामीले रेबिज विरुद्धको खोप लक्षण अनुसार दुईदेखि ५ डोजसम्म लगाउनुपर्छ । घाँटीभन्दा माथि, हातका औँला वा शरीरको अन्य कुनै भागमा टोकाइले ठुलो घाउ बनेको छ भने, शरीरका धेरै ठाउँमा टोकेको भए वा छातीभन्दा माथि टोकेको भए इम्युनोग्लोबिन भ्याक्सिन लगाउनुपर्ने हुन्छ । यो भ्याक्सिन टोकाइलगत्तै वा त्यसको ७२ घण्टाभित्र लगाउनुपर्छ । ह्युमन रेबिज इम्युनोग्लोबिन (एचआरआईजी) र इक्विन रेबिज इम्युनोग्लोबिन (ईआरआईजी) गरी यी सुई दुई थरीका हुन्छन् । तर, कोशीमा इम्युनोग्लोबिन भ्याक्सिन सकिएको हो ।
अस्पतालले उक्त सेवा बन्द गरेर बसिरहँदा दैनिक १० देखि २० जनासम्म बिरामीहरू अहिले रित्तै घर फर्किरहेका छन् । अस्पताल प्रशासनले भ्याक्सिन माग गर्नुको साटो सेवा बन्द गरेर बिरामीलाई सास्तीसँगै चर्को शुल्क तिरेर उपचार गर्न बाध्यकारी बनाएको छ ।
रेबिज विरुद्धको खोप सरकारी अस्पतालमा निःशुल्क पाउने हो । सरकारले २७० रुपैयाँमा खरिद गरेको रेबिजविरुद्धको भ्याक्सिन दिने गरेको छ । तर, कोशीमा भ्याक्सिन नभएको भन्दै बिरामीहरू निजी संस्थाबाट महँगोमा पनि किनेर लगाउन बाध्य छन् ।
निजी पसल तथा क्लिनिकले एउटा भ्याक्सिनको २ हजार देखि १० हजार रुपैयाँसम्म लिने गरेका छन् । आर्थिक अवस्था नाजुक भएका परिवारलाई रेबिज विरुद्धको भ्याक्सिन खरिद गर्न गाह्रो भएको छ । सम्पन्न परिवारले खरिद गरेर पनि लगाउँछन् । तर, विपन्न परिवारले यत्ति खर्चिलो भ्याक्सिन कहाँबाट ल्याउने ? राज्यले भ्याक्सिन चाँडै खरिद गरेर हस्पिटलमा पठाएन भने र यदि विपन्न नागरिकलाई टोक्यो भने रोग पालेर बस्नुपर्ने अवस्था रहेको अस्पताल आउने बिरामीहरू बताउँछन् ।
यता, अस्पतालका मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट (मेसु) डा. चन्द्रभाल झाले स्वास्थ्य मन्त्रालयबाट खोप आपूर्ति हुन नसक्दा समस्या भएको बताए । ‘दैनिक रूपमा १५÷२० जना बिरामी आउँछ । भ्याक्सिन छैन । के गर्नु ? आफैले खरिद गर्न मिल्दैन केन्द्रीय सरकारको स्वास्थ्य आपूर्ति केन्द्रसँग माग गरेका छौँ,’उनले भने–‘आएपछि बिरामीलाई उपलब्ध गराउँछौँ ।’ केन्द्रबाट चाँडै औषधि पठाउने आश्वासन दिएको र आएपछि भ्याक्सिन लगाउन सुरु गरिने उनले सुनाए ।
