वीरेन्द्रनगर—कर्णाली औलो रोगमा बिरामी घट्दै गएका छन् । सरकारले सन् २०२५ मा औलो रोग शुन्य झार्ने लक्ष्य राखेका काम गरिरहेका कारण पनि औलो रोगका बिरामीमा कमी आएको हो ।
स्वास्थ्य सेवा निर्देशनालय कर्णाली प्रदेशको तथ्यांकअनुसार कर्णाली विगतको पाँच वर्षको तथ्यांक हेर्दा औलो रोगका बिरामी घट्दै गएको पाइएको छ ।
आर्थिक वर्ष २०७५/०७६ मा मुगुमा १७३, हुम्ला १३, दैलेखमा ७ र सुर्खेतमा ४४ औलो रोगका बिरामी भेटिएका थिए । आर्थिक वर्ष २०७६/७७ मा मुगुमा ३, हुम्लामा १० कालिकोटमा ११, दैलेखमा ७, रुकुमपश्चिममा १ र सुर्खेतमा १६ जनामा औलो रोगका बिरामी भेटिएको थिए ।
आर्थिक वर्ष २०७७/०७८ मा मुगुमा ३, हुम्लामा ६, कालिकोटमा ५, रुकुमपश्चिममा २ र सुर्खेतमा १६ जनामा भेटिएको थियो । त्यस्तै, आर्थिक वर्ष २०७८/७९ मा मुगुमा ७, हुम्लामा ८, कालिकोटमा ४, दैलेखमा ३, सल्यानमा ३, रुकुमपश्चिममा २, सल्यानमा १ र सुर्खेत जिल्लामा २२ जनामा औलो रोगको लक्षण भेटिएको थिए । आर्थिक २०७९/०८० मा त्यो संख्या घटेर हुम्लामा ७, कालिकोटमा १, दैलेखमा १ र सुर्खेतमा ११ जनामा औलो रोगको लक्षण देखिएको कर्णाली प्रदेश स्वास्थ्य सेवा निर्देशनालयले जनाएको छ ।
हिमाली जिल्लामा बढ्दो
कर्णाली प्रदेशका हिमाली जिल्लामा औलोको जोखिम बढ्दै गएको छ । तराई र पहाडका जिल्लामा औलो रोग घटेपनि हिमाली जिल्लामा यो रोगका बिरामी बढ्दै गएका हुन् ।
कर्णालीका प्रदेशका १० जिल्लाका ४२५ वडामध्ये औलोेको उच्च जोखिममा हिमाली जिल्लाका वडाहरु रहेको स्वास्थ्य सेवा निर्देशनालयका रोग नियन्त्रण महाशाखाका प्रमुख श्यामलाल आचार्यले बताए । ‘हुम्लाको ताजाकोट गाउँपालिकाका वडा नं. २, ३ र ४ नम्बर वडा औलोको उच्च जोखिममा रहेका छन्,’ उनले भने,‘कालिकोटको खाँडाचक्र नगरपालिकाको वडा नं. २ पनि उच्च जोखिममा रहेको छ । यी सबै हिमाली जिल्लाका वडा हुन् ।’
त्यस्तै, हुम्लाको अदानुचुली गाउँपालिकाको वडा नं. २ र ५, ताजाकोट गाउँपालिकाको वडा नं. १, मुगुको सोरु गाउँपालिकाको वडा नं. ४ र ५, खत्याड गाउँपालिकाको वडा नं. ८ र सुर्खेत वीरेन्द्रनगर नगरपालिकाको वडा नं. ७ र भेरी नगरपालिकाको वडा नं. ७ औलो रोगको मध्यम जोखिममा रहेको स्वास्थ्य सेवा निर्देशनालयका रोग नियन्त्रण महाशाखाका प्रमुख आचार्यले बताए । कर्णाली प्रदेशका ४२५ वडामध्ये ४१२ वडा निम्न जोखिममा रहेको स्वास्थ्य सेवा निर्देशनालयले जनाएको छ ।
आयतीत बढी
कर्णाली प्रदेशमा भेटिने औलो रोगका बिरामीमध्ये आयतीत बढी देखिने गरेको छ । कर्णाली प्रदेशमा औलो रोग भेटिएका मध्ये सबैभन्दा बढी भारत तथा अन्य देशमा आएको भेटिने गरेको हो ।
कर्णाली प्रदेशमा यही भेटिने कमै रहेको बाहिरबाट आएमा बढी देखिने गरेको कर्णाली प्रदेश स्वास्थ्य सेवा निर्देशनालयका प्रमुख डा. रविन खड्काले बताए । ‘कर्णाली प्रदेशमै औलोका रोगका बिरामी कम भेटिने गरेका छन् । यो हाम्रा लागि राम्रो संकेत हो,’ उनले भने,‘तर, बाहिरबाट आयतित औलो रोग धेरै रहेको छ ।’
उच्च पहाडी तथा हिमाली जिल्लामा औलो रोग बिरामीहरु देखिनु तथा आवश्यक प्रतिकारात्माक क्रियाकलाप नहुनु चुनौतीका रुपमा रहेको स्वास्थ्य सेवा निर्देशनालयका रोग नियन्त्रण महाशाखाका प्रमुख आचार्यले बताए । ‘खोज पड्ताल तथा विषादी छड्काउ गर्न समस्या रहेको छ,’ उनले भने, ‘समयमै औलो फैलिएको ठाउँमा जान पनि कठिनाई रहेको छ ।’
किटनाशकयुक्त झुल तथा विषादीको अनुसारको व्यवस्थापनमा कठिनाई हुनुका साथै ठुला सरकारी अस्पताल र निजी अस्पतालमा रिर्पो स्वास्थ्य सूचना प्रणालीमा समावेश नहुनुले पनि समस्या हुने गरेको स्वास्थ्य सेवा निर्देशनालयका रोग नियन्त्रण महाशाखाका प्रमुख आचार्यले जानकारी दिए ।
औलो नियन्त्रणका सरकारी बजेट पर्याप्त नहुनु, स्थानीय तह र प्रदेश सरकारसँग औलो सम्बन्धी तालिम प्राप्त स्वास्थ्यकर्मीको अभाव रहेको स्वास्थ्य सेवा कार्यालयका निर्देशक डा. रविन खड्काले जानकारी दिए ।
विकास सँगसँगै हिमाल गयो औलो
जलवायु परिवर्तनका कारणले हिमालको तापक्रम बढ्दै गएका कारणले उच्च हिमाली जिल्लाहरुमा तामक्रमको वृद्धि भएको र तापक्रमको वृद्धिका कारणले लामखुट्टेको जन्म हुन थालेपछि हिमाली जिल्लाहरुमा औलो र कालाजारका बिरामी भेटिन थालेका निर्देशक डा. खड्काले बताए ।
‘विकास सँगसँगै गाडीमा लामखुट्टे हिमाली जिल्लामा जान थाले । त्यसले हिमाली जिल्लामा औलो फैलिन थालेको छ,’ उनले भने, ‘पहिला पहिला तराई र पहाडका जिल्लाहरुमा देखिने औलो र कालाजार रोग जलवायु परिवर्तनका कारणले हिमाली जिल्लाहरुमा देखिन थालेको छ ।’
