जेनेभा-गत वर्ष एसोसिएटेड प्रेसले रिपोर्ट गरेपछि विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लूएचओ)ले एसियामा आफ्ना शीर्ष अधिकारीलाई बर्खास्त गरेको छ । दर्जनौं कर्मचारी सदस्यहरूले डा. ताकेशी कासाईलाई रंगभेदी, अपमानजनक र अनैतिक व्यवहारको आरोप लगाएका थिए ।
यसले कोरोनाभाइरस महामारीमा संयुक्त राष्ट्र स्वास्थ्य एजेन्सीको प्रतिक्रियामा सम्झौता गरेको हुन सक्छने जनाइएको छ । बुधबार कर्मचारीहरूलाई पठाइएको इमेलमा डब्ल्यूएचओका महानिर्देशक टेड्रोस अधानोम गेब्रेयससले आन्तरिक अनुसन्धानले ‘दुर्व्यवहारको फेला पारेपछि’ डा. ताकेशी कासाईको नियुक्ति रद्द गरिएको बताए ।
टेड्रोसले कासाईलाई नामद्वारा उल्लेख नगरी केवल पश्चिमी प्रशान्तमा क्षेत्रीय निर्देशकको रूपमा कार्यरत व्यक्तिलाई बर्खास्त गरिएको जनाएका हुन् । डब्ल्यूएचओको इतिहासमा क्षेत्रीय निर्देशकलाई बर्खास्त गरिएको यो पहिलो पटक हो ।
टेड्रोसले यो सबैका लागि नसोचिएको र चुनौतीपूर्ण यात्रा भएको लेख्दै पश्चिमी प्रशान्त क्षेत्रका लागि नयाँ क्षेत्रीय निर्देशक चयनको प्रक्रिया अर्को महिना सुरु हुने बताएका छन् ।
त्यस्तै उक्त भूमिकाको लागि कासाइलाई छानेको जापानले यसबारेमा कुनै पनि प्रतिक्रिया जनाएन् ।
जेनेभामा यस हप्ता एजेन्सीको कार्यकारी बोर्डको बैठकमा प्रस्तुत गरिएको आन्तरिक डब्ल्यूएचओ अनुसन्धानको सारांशले कासाईले ‘आक्रामक सञ्चार, सार्वजनिक अपमान र जातीय टिप्पणीहरू गर्ने’लगायत एसियाका कामदारहरूलाई नियमित रूपमा उत्पीडन गरेको फेला पारेको छ ।
वरिष्ठ डब्ल्यूएचओ निर्देशकहरूले संगठनको शीर्ष प्रशासकीय निकायलाई भने डा. कासाईले ‘विषाक्त वातावरण’ सिर्जना गरेका थिए जसका कारण कर्मचारी सदस्यहरू विरोध गर्न पनि डराउँथे जसले गर्दा डब्ल्यूएचओमा ‘विश्वासको कमी’ भएको थियो ।
एपीले प्राप्त गरेको गोप्य सामग्रीनुसार अधिकारीहरूले डा. कासाईले अधीनस्थको कम्तिमा एउटा कार्यसम्पादन मूल्याङ्कनमा हेरफेर गरेको पनि पाएका छन् ।
जनवरी २०२२ मा प्रकाशित एपीको अनुसन्धानपछि डा. कासाईलाई हटाउने तयारी थालिएको थियो । त्यसपछि नै ३० अज्ञात डब्लुएचओका कर्मचारीहरूले निर्देशकको बारेमा वरिष्ठ डब्लुएचओ नेताहरू र संगठनको कार्यकारी बोर्डका सदस्यहरूलाई लिखित उजुरी पठाएको खुलासा गरेका छन् ।
कागजात र रेकर्डिङहरूले कासाईले आफ्ना कर्मचारीहरूलाई नस्लवादी टिप्पणी गरेको देखाएको छ र केही प्रशान्त देशहरूमा कोभिड–१९ को बृद्धिलाई उनीहरूको ‘निकृष्ट संस्कृति, जाति र सामाजिक आर्थिक स्तरका कारण क्षमताको कमी’मा दोष लगाएको पाइएको छ ।
कासाई अन्तर्गत काम गर्ने विश्व स्वास्थ्य संगठनका धेरै कर्मचारीहरूले उनले जापान, आफ्नो गृह देश, लक्षित चन्दाको साथ राजनीतिक अंक प्राप्त गर्न मद्दत गर्न अनुचित रूपमा संवेदनशील कोभिड खोप जानकारी साझा गरेको जनाए ।
डा. कासाई एक जापानी डाक्टर हुन् उनी विश्व स्वास्थ्य संगठनमा आउनुअघि आफ्नो देशको सार्वजनिक स्वास्थ्य प्रणालीमा काम गरेका थिए, जहाँ उनी १५ वर्षभन्दा बढी समयदेखि रहेका थिए ।
एपी रिपोर्टको केही दिन पछि, डब्ल्यूएचओ प्रमुख टेड्रोसले कासाईमा आन्तरिक अनुसन्धान सुरु भएको घोषणा गरे । टेड्रोसले अगस्टको इमेलमा कर्मचारीलाई कासाई ‘विदामा’ रहेको र अर्को वरिष्ठ अधिकारीलाई अस्थायी रूपमा उनको सट्टामा पठाइएको जानकारी दिएका थिए ।
मुख्य रूपमा डब्ल्यूएचओको निर्देशनमा काम गरिरहेका ८० भन्दा बढी प्रकोप प्रतिक्रियाकर्ताहरू यौन दुर्व्यवहार वा शोषित कमजोर महिलाहरू रहेका छन् । एपीको अनुसन्धानले डब्ल्यूएचओ व्यवस्थापनलाई २०१९ मा बहुविध शोषण दावीहरूको बारेमा सूचित गरिएको थियो । तर, संगठनले कारवाही गर्न अस्वीकार गर्यो र यसमा संलग्न प्रबन्धकहरू मध्ये एकलाई पदोन्नति पनि ग¥यो ।
भर्खरैको आन्तरिक संयुक्त राष्ट्र प्रतिवेदनले कथित शोषणको एउटा घटनामा एजेन्सीको प्रतिक्रियाले डब्ल्यूएचओले पीडितहरूलाई कसरी परिभाषित गर्छ भन्ने कुरामा कमीको कारणले नियमहरूको उल्लङ्घन गरेको फेला पारेको छ, स्वतन्त्र विज्ञहरूले ‘एउटा बेतुकको कुरा’ भनेर वर्णन गरेका छन् ।
टेड्रोसको जिद्दीको बाबजुद एजेन्सीले दुर्व्यवहारको लागि ‘शुन्य सहिष्णुता’ छ भनी कङ्गोमा यौन दुर्व्यवहारसँग सम्बन्धित कुनै पनि वरिष्ठ डब्ल्यूएचओ अधिकारीहरूलाई बर्खास्त गरिएको छैन ।
‘हामीलाई अहिले के चाहिन्छ त्यो कसरी दुरुपयोग सम्बन्धी नियमहरू लागू गर्दछ भन्नेमा एकरूपता हो,’ लन्डनको क्वीन मेरी युनिभर्सिटीका अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिका प्राध्यापक सोफी हरमनले भने, ‘(कङ्गो) बाट यौन दुर्व्यवहार र शोषणबाट बचेकाहरू अझै पनि न्यायको खोजीमा छन् । डब्ल्यूएचओले उनीहरूलाई फरक पार्छ भनेर देखाउनुपर्छ ।’
सेन्टर फर ग्लोबल डेभलपमेन्टका जेभियर गुजम्यानले डब्ल्यूएचओमा बलियो आन्तरिक न्याय प्रणालीको अझै अभाव छ भने । ‘डाक्टर कासाईजस्ता उच्चस्तरीय मुद्दाहरूमा निर्णय गर्नु पर्याप्त छैन,’ गुजमानले भने, ‘डब्लुएचओ र डा. टेड्रोसले शुन्य सहनशीलता नीति वास्तविक छ भनेर ग्यारेन्टी गर्न अझ राम्रो गर्नुपर्छ ।’
एजेन्सीको सहयोगमा
