दाउरा काटन जंगलमा गएको बेला लडेर अछाम ढकारी गाउपालिकाकी—१९ वर्षीया सौर्या बुढाको दाँया घुडा दुख्ने र सुन्निने समस्या भयो । दुखाइ कम गर्ने औषधी र मलम लगाएर आराम गर्दा ठिक भएको जस्तो गर्ने र राम्रोसँग सन्चो हुने समस्या भइ नै रह्यो । घरायसी कामको सिलसिलामा घाँस दाउरा गर्दा, भैसी चराउन जाँदा र मेलापात गर्दा हिड्डुल गर्दा सौर्या पटक—पटक गरी ६ पटकसम्म लडिन् । दायाँ खुटटाको भर नै हुन छाड्यो कतिबेला कहाँ लडिने हो भन्ने चिन्ता बढ्दै गएपछि उनका आफन्तहरुले सौर्यालाई नेपालगन्जमा ल्याए ।
नेपालगन्जको एउटा निजी अस्पतालले उपचार गर्दा करिब २ लाख लाग्ने बताएपछि कम पैसामै राम्रो उपचार गर्ने डाक्टर र अस्पतालको खोज्दैं उनका आफन्त भेरी अस्पतालमा पुगे । भेरीमा पुगेको भोलिपल्ट अर्थात पुस १ गते सौर्याको लिगामेन्ट पुनःसंरचना सम्बन्धी शल्यक्रिया भयो । शल्यक्रिया गरेको १० हजार शुल्क लागे पनि अन्य औषधी र परीक्षण गर्दा थप ६०/७० हजार जति खर्च लाग्यो । शल्यक्रिया गरेको ३ दिनमै उनको डिस्चार्ज भएको छ । एक वर्षदेखि घुडा सम्बन्धी समस्याले पिरोलिएकी सौर्याको जीवनमा खुशी फर्किएको छ । उनी आइतबार नै अस्पतालबाट डिस्चार्ज भइन् ।
सौर्यालाई उपचारका लागि भेरी अस्पतालमा ल्याएका उनका आफन्त गोरख साउँद पनि भेरी अस्पतालको उपचार सेवा र चिकित्सकहरुको ब्यवहारबाट खुसी छन् । ‘सरकारी अस्पताल भएपनि भेरी अस्पतालको हाडजोर्नी विभागको उपचार सेवा राम्रो रहेछ,’ उनले भने ।
राजधानी बाहिरका सरकारी अस्पतालहरुमा पनि अत्याधुनिक प्रविधिबाट सहज रुपमा गुणस्तरीय उपचार सेवा प्रदान हुन्छ भन्दा धेरैलाई विश्वास नलाग्न सक्छ । विश्वास नलाग्नुको कारण अधिकांश सरकारी अस्पतालको ब्यवस्थापन र त्यहाँ कार्यरत चिकित्सकहरुको कार्यशैलीलाई पनि मान्न सकिन्छ ।
तर, केही अपवादमा रहेका सरकारी अस्पताल र त्यहाँ कार्यरत चिकित्सकहरुले भने सिमित साधन स्रोतको अधिकतम प्रयोग गरेर काठमाडौंका सुविधासम्पन्न अस्पताल र त्यहाँ कार्यरत दक्ष चिकित्सककै हाराहारीमा अत्याधुनिक प्रविधिबाट शल्यक्रियासहितको गुणस्तरीय सेवा दिइरहेका छन् ।
विभिन्न किसिमका दुर्घटनामा परेर घुडाको लिगामेन्टमा समस्या भएका सौर्याजस्तै बिरामीहरुको दुरबिन प्रबिधीबाट लिगामेन्ट पुनःसंरचना सम्बन्धी शल्यक्रिया गरेर धेरै बिरामीहरुलाई उपचार सेवा प्रदान गर्ने सरकारी अस्पताल हो— नेपालगन्जको भेरी अस्पताल । भेरी अस्पताल नेपालगन्जको अर्थोपेडिक (हाड जोर्नी) विभागमा कार्यरत बरिष्ठ हाडजोर्नी बिशेषज्ञ डा. तिर्थेन्द्र खड्का र उनको टिमले भेरी अस्पतालमै दूरबिन प्रविधीबाट २ सयवटा घुडाको लिगामेन्ट पुनःसंरचना (Arthroscopic knee ligament reconstruction) सम्बधी शल्यक्रिया गरिसकेको छ । पछिल्ला दिनमा घुडाको जोर्नी प्रत्यारोपण (joint replacement) पनि भइरहेको छ । राजधानी बाहिरको सरकारी अस्पतालमै विश्वप्रसिद्ध कम्पनीको अर्थोस्कोपी उपकरणहरुको प्रयोग गरेर २ सयवटा बिरामीको लिगामेन्ट पुनःसंरचना सम्बन्धी सफल शल्यक्रिया गरेर डा. खड्का र उनको टिमले महत्वपूर्ण योगदान पु¥याएको छ ।
काठमाडौंको ट्रमा सेन्टर र वीरेन्द्र सैनिक अस्पतालका वरिष्ठ चिकित्सकहरुसँग सहकार्य गरेर डा. खड्काले वि.सं. २०७५ साउनदेखि भेरी अस्पतालमै घुडाको लिगामेन्ट पुनःसंरचनाका साथै घुडाको जोर्नी प्रत्यारोपण सम्बन्धी शल्यक्रिया सुरु गरेका थिए । काठमाडौंबाट आएका बरिष्ठ चिकित्सकहरुको नेतृत्वमा ३० वटा जति शल्यक्रिया गरेपछि डा. खड्काकै नेतृत्वमा भेरीमा शल्यक्रिया भइरहेको छ ।
पछिल्ला दिनहरुमा भेरी अस्पतालमै हरेक हप्ता २ जनासम्म बिरामीको लिगामेन्ट पुनःसंरचना सम्बन्धी सफल शल्यक्रिया हुने गरेको छ । काठमाडौंका सुविधासम्पन्न अस्पतालहरुमा लिगामेन्ट पुनःसंरचना सम्बन्धी शल्यक्रिया गर्दा कम्तीमा ३ लाख लाग्छ । तर, भेरी अस्पतालमा करिब ८० हजारमा बिरामीहरुले पूर्ण उपचार सेवा पाइरहेका छन् ।
लिगामेन्ट पुनःसंरचना सम्बन्धी उपचारका लािग भेरी अस्पतालमा पुग्ने बिरामीहरुले शल्यक्रियाका लागि एक हप्ताभन्दा बढी समय पालो पर्खनु पर्दैन् । अधिकांश बिरामीहरुको अस्पतालमा भर्ना भएको भोलि वा पर्सिपल्टै शल्यक्रिया हुने गरेको छ । शल्यक्रियापछि कम्तीमा ६ हप्तासम्म नियमित रुपमा फिजियोथेरापी गर्नुपर्छ । भेरी अस्पतालकै फिजियोथेरापिष्ट बिहानी श्रेष्ठले शल्यक्रिया गरेका बिरामीहरुलाई फिजियोथेरापी गर्ने तरिकाहरु सिकाएपछि बिरामीलाई डिस्चार्ज गर्ने गरिएको छ । शल्यक्रियापछि बिरामीले राम्रोसँग फिजियोथेरापी गरे भने बिरामी पूर्ण रुपमा निको हुन्छन् ।
भेरी अस्पतालमा उपचारका लागि आउने अधिकांश बिरामी बाइक दुर्घटना परेका, लडेका, घाँस दाउँरा, खेतीपाती, मेलापात गर्ने क्रममा रुख तथा भीरबाट लडेका र फुटबललगायतका विभिन्न खेल खेल्ने क्रममा र दौड्ने क्रममा घुडामा समस्या भएका बिरामीहरु छन् ।
लिगामेन्ट सम्बन्धी समस्या भएका बिरामीहरमा घुडा दुख्ने र सुन्निने समस्या हुन्छ । तर, उपचारका क्रममा सामान्य एक्सरे गर्दा घुडामा कुनै समस्या देखिदैंन् । एक्स-रे गर्दा समस्या नदेखिएपनि लामो समयसम्म घुडाको समस्या भइ रह्यो भने घुडाको एमआरआई गरेपछि मात्रै लिगामेन्टमा समस्या भएको देखिन्छ । त्यस्ता समस्या बिरामीहरुको भेरी अस्पतालमा सहजै शल्यक्रियासहितको उपचार भइरहेको छ ।
भेरी अस्पतालसँगै सुर्खेतको प्रादेशिक अस्पताल, धनगढीस्थित सेती अस्पताल र कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानमा पनि दुरबिन प्रविधीबाट लिगामेन्ट पुनःसंरचना सम्बन्धी शल्यक्रिया गर्ने उपकरण थपिएका थिए । करोडभन्दा बढी मुल्य पर्ने ती उपकरणहरुको प्रयोग गरेर भेरीबाहेक अन्य अस्पतालहरुले शल्यक्रियासहितको उपचार सेवा सुरु गर्न सकेका छैनन् ।
को हुन् डा. तिर्थेन्द्र ?
बाग्लुङका तिर्थेन्द्र सानैदेखि पढनमा तगडा थिए । उनले गाउँकै सरकारी स्कुलबाट वि.सं. २०४९ सालमा एसएलसी परीक्षा दिएका हुन् । एसएलसीमा धौलागिरी अञ्चल नै टप गरेपछि उनको चर्चा बाग्लुङ मात्रै नभएर धौलागिरी अञ्चलभर नै भएको थियो ।
एसएलसीपछि काठमाडौंको अमृत साइन्स कलेजबाट आइएस्सी गरे । त्यसपछि धरानस्थित विपी कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानबाट स्कलरसीपमा २०५५—५९को ब्याजमा एमबीबीएस गरे । त्यसपछि एक वर्ष धरानमै मेडिकल अफिसरको रुपमा काम गरे । त्यसपछि मकवानपुरको पालुङ, बाग्लुङ जिल्ला अस्पतालमा काम गरे ।
चिकित्सा बिज्ञान राष्ट्रिय प्रतिस्ठान न्याम्स अर्थात वीर अस्पतालबाट पूर्ण छात्रवृत्तिमा २०६६—०६८ मा एमएस गरे । त्यसपछि डा. खड्काको न्याम्समा सँगै एमएस गरेका साथी डा. प्रकाश थापासँगै नेपालगन्जको भेरी अस्पतालमा आठौं तहको चिकित्सकको रुपमा वि.सं. २०६९ मा पोष्टिङ भएर आए ।
त्यसपछिका एक दशक डा. खड्का र उनका ब्याचमेट डा. थापाले भेरी अस्पतालकै हाडजोर्नी विभागमा निरन्तर काम गर्दै आएका छन् । डा. खड्का भेरी अस्पतालमा पोष्टिङ हुँदा भेरी अस्पतालको हाडजोर्नी विभाग बन्द थियो । हाडजोर्नी विभागमा कार्यरत डा. विनोद थापा सरुवा भएर दाङ र बुटबल गएका कारण बिरामीले सेवा पाउन सकेका थिएनन् ।
डा. खड्का र डा. थापाको जोडीको प्रयासमा वि.सं. २०७१ सालमा पहिलो पटक भेरी अस्पतालमा सी—आर्म मेसिन आयो । त्यसपछि थप २ वटा सी—आर्म मेसिन थपिए । डा. विनोद पनि पुनः सरुवा भएर भेरी अस्पतालमा पर्किए । त्यसपछि डा. विनोदको नेतृत्वमा हाडजोर्नी विभाग थप प्रभाबकारी बन्यो । अनुभवी र दक्ष चिकित्सकको टिम भएकै कारण भेरी अस्पतालको शान्ति कोषको सहयोगमा विश्व प्रसिद्ध कम्पनीको अर्थोस्कोपी गर्ने उपकरणहरु थपियो ।
हाडजोर्नी विभागमा साधन स्रोत र दक्ष जनशक्ति थपिने क्रम बढेसँगै पश्चिम नेपालका बिरामीहरुले सहज रुपमा गुणस्तरीय सेवा भेरी अस्पतालमै पाउने क्रम बढ्दैं गएको छ । डा. थापा बीचमा २ पटकसम्म भेरी अस्पतालको प्रमुख भएर अस्पताललाई रोलमोडल नेतृत्व दिइसकेका छन् भने डा. खड्काले निरन्तर हाडजोर्नी विभागमा रहेर बिरामीलाई उपचार सेवा प्रदान गर्दै आएका छन् । पछिल्ला दिनहरुमा भेरी अस्पतालमा हुने घुडाको लिगामेन्ट पुनःसंरचना र घुडाको पूर्ण जोर्नी प्रत्यारोपण सम्बन्धी शल्यक्रियाको नेतृत्व डा. खड्का र मेरुदण्ड सम्बन्धीको शल्यक्रियाको नेतृत्व डा. थापाले गर्दै आएका छन् ।
अहिले पनि भेरी अस्पतालको हाडजोर्नी विभागमा हरेक महिना करिब १ सय वटा शल्यक्रिया हुने गरेको छन् । डा. खड्काले आफ्नो करिब एक दशकको करियरमा ३ हजारभन्दा बढी शल्यक्रिया गरिसकेका छन् । घुडाको लिगामेन्ट पुनःसंरचना र घुडाको पूर्ण जोर्नी प्रत्यारोपण सम्बन्धी शल्यक्रियाका क्षेत्रमा डा. खड्का विगत ५/६ वर्ष निरन्तर लागि परेका छन् ।
यो अवधिमा डा. खड्काले बेलायतको लन्डनस्थित वाटफोर्ड अस्पतालबाट एक महिनाको फेलोसीप गरे भने वीरेन्द्र सैनिक छाउनी अस्पतालबाट पटक—पटक गरी करिब ६ महिना फेलोसीप गरे । उनले नेपालको राष्ट्रिय मेडिकल जर्नलमा दुई वटा खोजमूलक लेख प्रकाशित गरिसकेका छन् । भेरी अस्पतालमै बसेर सुविधासम्पन्न अस्पतालले प्रयोग गर्ने अत्याधुनिक प्रविधिको प्रयोग गरेर त्यही गुणस्तरको घुडाको लिगामेन्ट पुनःसंरचना साथै घुडाको पूर्ण जोर्नी प्रत्यारोपण सम्बन्धी उपचार सेवा प्रदान गर्ने डा. तिर्थेन्द्र र उनको टिमको प्रयास प्रशंशायोग्य छ ।
